Review หนังสือความรู้เบื้องต้นทางสังคมวิทยา เขียนโดยศิริรัตน์ แอดสกุล

ชื่อหนังสือ : ความรู้เบื้องต้นทางสังคมวิทยา หมวด :ตำราเรียน ผู้แต่ง : ศิริรัตน์ แอดสกุล จัดพิมพ์โดย : สนพ.แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พิมพ์ครั้งที่ 4 :2558 คำแนะนำ: อย่าซื้อ! ให้ยืมห้องสมุดฯ ไม่คุ้มเก็บ จนกว่าจะปรับปรุงใหม่

ก่อนเข้าเรื่อง... หนังสือที่ผมต้องใช้อ่านประกอบการเรียนเล่มนี้ สร้างความงุนงงให้ตัวผมอย่างมาก คือ หนังสือเล่มนี้พิมพ์ครั้งที่4 แล้ว คำถามที่ผุดขึ้นมาในใจของผมแรกเลยก็คือ ว่า หนังสือเล่มนี้มันรอดมาได้อย่างไร?

(1)

"รอด" ในที่นี้ ไม่ใช่หมายความว่าหนังสือของอาจารย์ศิริรัตน์ไม่ดี นั่นไม่ถูก หนังสือเล่มนี้ถือว่ามีข้อมูลเบื้องต้นทางสังคมวิทยาที่ให้ภาพกว้างๆแก่ผม ได้ค่อนข้างมีประโยชน์ เวลาผมได้อ่าน text ต้นฉบับ บางชิ้นเล็กๆน้อยๆ ข้อมูลในนี้และชื่อนักสังคมวิทยาในนี้ก็ทำให้ผมคุ้นเคยกับเนื้อหาได้เร็วขึ้น หากแต่ที่ว่า "รอด" ในความหมายของผม คือ พิมพ์ครั้งที่ 4 แล้ว ทำไมข้อมูลที่กำกวม ทำไมการอ้างอิงที่ตกๆหล่นๆอยู่ ยัง "รอด" มาได้อย่างไร? นี่คือสำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยที่ดีที่สุดในประเทศไทยหรือ? นี่คือหนังสือของอาจารย์ในสถาบันที่ดีที่สุดในประเทศหรือ? เช่น หน้า 240 เขียนว่า “ผู้ที่วางรากฐานทฤษฎีนี้คือ นายแพทย์ชาวอิตาเลียนชื่อ Ceasare Lombroso เขาได้ศึกษาวิจัยโดยการสำรวจสถิติจากการวัดสัดส่วนของร่างกาย นักโทษชาวอิตาเลียนในสมัยนั้น เขาได้ทำนายลักษณะทางกายภาพของอาชญากรเช่น รูปร่าง หน้าตา สีผม ขนาดของกะโหลกศีรษะ เป็นต้น ... ทฤษฎีของเขาเป็นที่ยอมรับนานถึง 35ปี จนกระทั่งเจ้าหน้าที่ทางการแพทย์ของอังกฤษคือ Charles Goring ได้ทำการพิสูจน์ โดยการศึกษาวิจัยนักโทษอังกฤษ และค้นพบว่า นักโทษเหล่านี้มีลักษณะทางร่างกายแตกต่างกันไป เมื่อเทียบกับลักษณะทางร่างกายของผู้ที่มิได้เป็นนักโทษ" ถ้าอ่านแล้ว ผู้อ่านเข้าใจว่ายังไง? ข้อความนี้ตีความได้สองนัย คือ คำว่า “จนกระทั่ง” เป็นการบอกว่า Lambroso ปฏิเสธแนวคิด แต่ถ้าอ่านดูเนื้อความที่ตามมาแล้ว ก็ดูจะไม่ได้ปฏิเสธแนวคิดของ Lambroso เลย และแล้วจากข้อกำกวมนี้ ผมภาวนาว่ามันจะไม่ออกข้อสอบ มันกลับออกข้อสอบ

โดยอาจารย์คนที่ออกข้อสอบก็คือคนเดียวกับที่เขียนหนังสือเล่มนี้แหละ ถามว่า ใครคัดค้านแนวคิด Lambroso ซึ่งผมได้ตรวจเช็คแล้วจากข้อมูลหลายๆแหล่ง Goring ก็คือคนที่ปฏิเสธและพิสูจน์ว่า Lambroso "ผิด" ผมก็เข้าใจว่าอาจารย์ผู้เขียนก็รู้ว่าคำตอบที่ถูกคือข้อนี้ ทว่าทำไมยังคงให้มีการเขียนที่สร้างความงุนงง สร้างความกำกวมเช่นนี้อยู่

(2)

ในหน้า 33 ของหนังสือ บรรยายประเภทของการฆ่าตัวตายตามที่ Emile Durkheim จัดไว้ ผู้เขียนอ้างว่ามี 3 ประเภท แต่เมื่อมีผู้แนะนำว่ามี 4 ผมก็ได้ไปสืบค้นจากการอ่าน Durkheim ตัว text (หนังสือ Suicide) จึงทราบว่าจริงๆเป็น 4 คือ เพิ่ม Fatalistic suicide ด้วย ทำไมถึงปล่อยให้มีข้อผิดพลาดตรงนี้

(3)

นอกจากนี้ในบทว่าด้วยพฤติกรรมเบี่ยงเบน หน้า 236 - 252 ผู้เขียนก็ยกนักคิดทางสังคมวิทยามาและนิยามว่าการเบี่ยงเบน เป็นสิ่งที่ไม่ปกติ เช่นคำนิยามของ John Biesanz และ Mavis Biesanz “พฤติกรรมหรือความประพฤติที่ขัดแย้งกับบรรทัดฐานของกลุ่มหรือของสังคมเป็นส่วนรวม ... ซึ่งจะต้องได้รับการลงโทษ” ประเภทของพฤติกรรมเบี่ยงเบนก็มีการจัด โสเภณีและการรักเพศเดียวกันอยู่ในพฤติกรรมที่ละเมิดกฎศีลธรรมของสังคมตาม Biesanz โดยไม่ได้โต้แย้ง ในอีกการยกข้อความหนึ่งของจำนง อดิวัฒนสิทธิ์ และคณะก็จัดพวกรักเพศเดียวกัน อยู่ในพวก "เบี่ยงเบนทางพฤติกรรม" และโสเภณีก็คือพวก "เบี่ยงเบนทางศีลธรรม" กระนั้น ตอนปิดท้ายกลับสรุปว่าทุกอย่างมันสัมพัทธ์ตามบริบท เวลาและวัฒนธรรม ทว่าเมื่อพิจารณาดีๆแล้วจะเห็นว่า นิยามในตอนต้นแล้ว และการปิดท้ายสรุปนั้นไม่สอดคล้องกัน อีกทั้งผมเชื่อว่าในโลกสมัยใหม่ที่การยอมรับในความหลากหลายทางเพศเป็นเรื่องทั่วไปแล้ว ข้อมูลเหล่านี้บางทีก็ล้าสมัยไปแล้ว ควรลบข้อความที out-of-date หรือมิฉะนั้นก็ควรจะยกข้อโต้แย้งขึ้นมา เช่น ทางการแพทย์ยังเชื่ออยู่ เป็นต้น มิฉะนั้นนิสิตที่อ่าน text ซึ่งเติบโตมาในยุคที่เรื่องเพศวิถีที่หลากหลายเป็นเรื่องยอมรับได้ก็จะสงสัยว่า ผู้เขียนไปอยู่ที่ไหนมา? พิมพ์ครั้งแรกก็ปี 2555 (2012) แต่ทำไมความคิดในตัวตำราเรียนย้อนไปยุค 1950 – 1980 สมัยที่อลัน ทูริง ยังถูกมองว่าเบี่ยงเบนทางพฤติกรรมต้องเข้ารักษาบำบัดเพราะเขาเป็นเกย์

สังคมวิทยาโดยป้าแอด

(4)

ในส่วนของการอ้างอิง ผู้เขียนตกการอ้างอิงบรรณานุกรมไว้หลายจุด การยกตัวอย่างจากวิกิพิเดียมาก็ด้วย ไม่อ้างว่านำมาจากปีไหน เข้าถึงวันไหน นี่จะเป็นปัญหามาก ข้อมูลจากวิกิพิเดียเราก็รู้ว่ามีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลาจึงยากต่อความชัดเจน และการอ้างอิงถึงหนังสือเล่มนั้นๆ เช่น อ้างถึงสุภางค์ จันทวานิช และ สุริชัย หวันแก้ว แบบระบบนามปี พอไปค้นที่บรรณานุกรมก็ไม่มี ผู้อ่านก็ตรวจค้นสืบไปหาหนังสือเล่มนั้นๆต่อไม่ได้

(5)

หนังสือความรู้เบื้องต้นทางสังคมวิทยา ผมเข้าใจว่า เป็นหนังสือประกอบการเรียนวิชา General education หรือ Gen-Ed ในจุฬาฯด้วย คณะอื่นๆก็ต้องใช้เรียน จนถึงบังคับให้เรียน เช่น คณะครุศาสตร์ เป็นต้น มีผู้เรียนหลายร้อยคนในแต่ละปีการศึกษา การที่หนังสือเล่มนี้ได้รับการพิมพ์หลายครั้งโดยไม่ตรวจทานถือว่าเป็นเรื่องมีปัญหา ไม่ใช่ความผิดพลาดธรรมดา แต่เป็นการละเลยคุณภาพทางวิชาการและการเอาใจใส่นิสิต ยิ่งทางสายสังคมศาสตร์ ข้อมูลมีการอัฟเดตตลอด บางทีที่ยกตัวอย่างมาก็เก่าไกลไปเสียแล้ว น่าจะตรวจแก้ไข มิฉะนั้นแล้ว การละเลยนี่คือการหมิ่นประมาทความรู้ หมิ่นประมาทความรอบคอบของนิสิตหลายร้อยคน และยังมีผลเชิงลบต่อการเข้าใจและสนใจในเนื้อหาวิชาเรียนด้วย

(6)

เมื่อหนังสือผลิตออกมา ผมเข้าใจว่า ผู้เขียนผลิตมาเพื่อให้มีคนอ่านผลงานของตน และแน่นอนว่าหลีกเลี่ยงการวิจารณ์ไม่ได้อยู่แล้ว เมื่อเป็นเช่นนี้ การวิจารณ์จึงเป็นเรื่องปกติ และน่าจะทำให้ผู้เขียนได้เขียนผลงานที่ดียิ่งๆขึ้นไปด้วย ดังนั้น ใครซื้อหนังสือ "นักเรียนเลวในระบบการศึกษาแสนดี" เขียนโดยผม เนติวิทย์ โชติภัทร์ไพศาล ไป ชอบไม่ชอบยังไง ผมก็ชวนเชิญให้ทำแบบที่ผมทำกับหนังสือเล่มนี้ของอาจารย์ศิริรัตน์ ช่วยกันวิจารณ์ในลิงค์นี้ https://www.goodreads.com/book/show/32050021 ท้ายสุด ผมวิจารณ์หนังสือเล่มนี้ ในฐานะนิสิตปีแรก ผมไม่ได้อ่านหนังสือเรียนประเภทเดียวกันนี้ จึงไม่อาจมาเปรียบเทียบได้ว่าของสำนักไหนดีกว่ากัน ท่านใดสังเกตเห็นส่วนอื่นๆของหนังสือเล่มนี้มีปัญหา ที่ผมไม่ได้นำเสนอกว่านี้ก็ช่วยกรุณาเขียนวิพากษ์วิจารณ์ด้วย ผมเชื่อว่าอาจารย์ศิริรัตน์น่าจะใจกว้างพอและนำไปปรับปรุง ผมขอให้ข้อสังเกตวิจารณ์บางข้อดังนี้อย่างนี้